Oreo-koekjes zwart dankzij enorme hoeveelheden milieuvervuilend ammoniak

De fabriek van Olam in Koog aan de Zaan.© Foto Wim Egas

Bart Vuijk
Zaanstad

Cacaofabriek Olam in Koog aan de Zaan mengt al jarenlang grote hoeveelheden giftig ammoniak met gemalen cacaobonen om de beroemde Oreo-koekjes zwart te maken. De fabriek heeft dit jarenlang geheim weten te houden, maar de overheid wist er wel van.

Olam ligt al een paar jaar onder vuur van omwonenden, milieubeweging en de overheid, vanwege zijn ammoniakuitstoot. Uitstoot van ammoniak is samen met die van stikstofdioxiden het grootste milieuprobleem van Nederland. De verklaring van Olam was altijd dat de uitstoot van nature vrijkomt bij behandeling van cacaobonen, maar niet vermeld werd dat tijdens dit proces om cacao diepzwart te maken ook kunstmatig grote hoeveelheden ammoniak worden toegevoegd.

Lees ook: Het giftige geheim van Oreo-koekjes maakt Olam een van de grootste ammoniakvervuilers van ons land

Op het verkeerde been

De overheid wist er wel van. De Omgevingsdienst heeft de toevoeging van tienduizenden kilo’s ammoniak verborgen gehouden op verzoek van Olam. De fabriek zelf zette omwonenden, concurrentie en politiek op een dwaalspoor door verkeerde informatie naar buiten te brengen over de toedracht van de forse ammoniakuitstoot van deze fabriek. Dit blijkt uit onderzoek van het Noordhollands Dagblad.

Directeur Eric Nederhand van Olam erkent dat ammoniak aan het proces wordt toegevoegd, maar wil niet verhelderen hoeveel dat op jaarbasis is. „Ofi (Olam) gebruikt ammoniak als alkalisatieoplossing voor sommige cacaopoeders om de kleur of smaak van het eindproduct te wijzigen. Er blijft geen of zeer weinig ammoniak achter in het eindproduct. Ofi vermeldt het gebruik ervan als levensmiddelenadditief in de technische informatie bij elk ingrediënt”, antwoordt Nederhand. „Op specifieke hoeveelheden kan ik niet ingaan.”

Te duur

De cacaofabriek in Koog aan de Zaan is nooit ontworpen om grote hoeveelheden ammoniak te verwerken, vertelt een klokkenluider, wiens naam bij de hoofdredactie bekend is. „Er is nooit voldoende geld geïnvesteerd om dat op een behoorlijke wijze te doen. Te duur, vonden ze. De ammoniak kiert dus uit alle hoeken en gaten, de stank is enorm. Het milieu? Dat interesseert de bedrijfstop niet. Wel het zwarte cacaopoeder en wat ze ermee verdienen.”

Bij de grootste afnemer van het donkere cacaopoeder, Oreo-maker Mondelez, is het gebruik van ammoniak als ingrediënt bekend. Het staat op de verpakking van Oreokoekjes. ’Ammoniumcarbonaat’ staat hier vermeld.

’Geen invloed’

„Het gebruik van ammoniumcarbonaat in levensmiddelen heeft geen invloed op de kwaliteit of de veiligheid van het product”, verklaart Annick Verdege van Mondelez. De Oreo-koekjesmaker blijkt op de hoogte van het ’Dutch process’ om het poeder zwarter en volgens Mondelez ook smaakvoller te maken met behulp van ammoniak. Dat het omstreden is, lijkt Mondelez wel te beseffen. „ Met Ofi hebben wij gewerkt aan een verbeterde productiemethode, waarbij milieuvriendelijker alkali wordt gebruikt.’’

Lees ook: Het giftige geheim van Oreo-koekjes maakt Olam een van de grootste ammoniakvervuilers van ons land

Lees ook: Veganvriendelijk zwart koekje niet zo vriendelijk voor het milieu | Commentaar

Ofi (Olam Food Ingredients) heeft gereageerd op ons verhaal. Hieronder staat de reactie van het bedrijf integraal opgenomen.

Aan de redactie van het Noordhollands dagblad,

Op 13 en 14 december publiceerde het Noordhollands Dagblad drie artikelen over het gebruik van ammoniak in ons productieproces in onze fabriek in Koog aan de Zaan. We zijn ervan overtuigd dat grote delen van het artikel onjuist en misleidend zijn. Daarom dat wij graag een reactie op de claims willen geven om de lezers een meer genuanceerde lezing van de feiten mee te geven.

Veiligheid

“grote hoeveelheden giftig ammoniak, in een hoge concentratie, kunstmatig worden toegevoegd aan het alkalisatieproces… Het zijn chemicaliën die volgens deze klokkenluider ’eigenlijk niet in voedsel moeten zitten’. „Eerder in een keukenkastje met schoonmaakmiddelen.””

Ammoniumhydroxide en ammoniumcarbonaat zijn door de EU goedgekeurde levensmiddelenadditieven en worden o.a. gebruikt in de cacao, snoepwaren en bakkerij industrie. Voor cacao productie worden deze additieven of alkaliserende middelen gebruikt om een donkere kleur in bepaalde cacaopoeders te verkrijgen. Een te verwaarlozen hoeveelheid blijft achter in het eindproduct en is volkomen veilig voor consumptie.

Alle ammoniumhydroxide en ammoniumcarbonaat gebruikt door ofi hebben een E-nummer, wat betekent dat het goedgekeurde additieven zijn binnen de EU voor gebruik in voedingsmiddelen. Volgens de Europese voedselwetgeving (1333/ 2008) zijn deze alkaliserende middelen specifiek goedgekeurd voor gebruik in cacao producten. Dat geldt ook voor andere markten waar ofi zijn producten verkoopt (bijv. de Verenigde Staten). Daarbij zijn deze additieven ook opgenomen in de Codex standard voor cacao poeders. Voedselveiligheid is ofi’s nummer 1 prioriteit en wij houden ons aan alle voedselveiligheid richtlijnen en wetgevingen.

”Cacaofabriek Olam in Koog aan de Zaan ligt al een paar jaar onder vuur […] vanwege ammoniakuitstoot en de daarmee gepaard gaande stank en negatieve gevolgen voor de natuur. Sommige omwonenden maken zich zorgen over hun gezondheid.”

De ammoniakemissies van het cacao alkalisatieproces zijn onschadelijk voor de mens in de concentraties die de fabriek van Ofi in Koog uitstoot. Dit is ook bevestigd door een GGD rapport, uitgevoerd door het onderzoeksbureau Tauw, in opdracht van de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied. Dit rapport is ook gepubliceerd door de gemeente Zaanstad op 24 juni 2021. Volgens het rapport wordt ‘Voor alle stoffen [wordt] voldaan aan de wettelijke grenswaarden en –daar waar beschikbaar- aan de advieswaarden van de WHO’. Het onderzoek vond plaats voordat we onze thermische naverbrander hadden geïnstalleerd en het rapport heeft dus geen rekening gehouden met de 84% ammoniak reductie die we na de installatie hebben behaald. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied heeft ook een persverklaring gepubliceerd dat bevestigt dat er geen risico is voor de volksgezondheid.

Milieu

“Maar overduidelijk is wel dat de natuur in de Zaanstreek zwaarbelast wordt door de forse hoeveelheden ammoniak van Olam en concurrent Cargill”

Ondanks dat maar 1,25% van alle ammoniakuistoot in Nederland voortkomt uit industriële processen, blijven we ons inzetten om het milieu te verbeteren, in lijn met de doelstelling van Nederlandse overheid om de ammoniak uitstoot zoveel mogelijk terug te dringen.

We hebben onze eigen ammoniakuitstoot in 2021 van onze fabriek in Koog aan de Zaan met 84% weten terug te dringen door middel van de installatie van een thermische naverbrander. We blijven samen werken met de lokale overheidsinstanties en de Nederlandse overheid om middels samenwerking de uitstoot van onze fabriek verder terug te dringen.

Transparantie

“De overheid wist er wel van. De Omgevingsdienst heeft de toevoeging van tienduizenden kilo’s ammoniak verborgen gehouden op verzoek van Olam. De fabriek zelf zette omwonenden, concurrentie en politiek op een dwaalspoor door verkeerde informatie naar buiten te brengen over de toedracht van de forse ammoniakuitstoot van deze fabriek.”

“Die inspecteurs weten ook al jaren dat Olam een van de grootste ammoniakvervuilers van het land is. En ze weten precies waarom dat zo is. Maar ze houden het stil. Op verzoek van de fabriek.”

We zijn transparant met betrekking tot het gebruik van ammoniumhydroxide en ammoniumcarbonaat in onze productieprocessen, zowel met onze klanten als ook met de overheidsinstanties in de Zaantreek. We vermelden bijvoorbeeld het gebruik van ammoniumhydroxide, ammoniumcarbonaat en andere levensmiddelenadditieven op de relevante productspecificaties en rapporteren onze ammoniakemissies, gemeten door een onafhankelijk en gecertificeerd instituut, aan de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, zoals ook afgesproken in onze omgevingsvergunning. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied bevestigt in hun eigen persverklaring dat wij voldoen aan de gestelde emissie limieten.

Als een van de grootste leveranciers van cacao bonen en ingrediënten, met een geschiedenis van meer dan 110 jaar in de Zaanstreek, focussen wij ons op het verbeteren van de leefomgeving.

De technologische staat van de fabriek

“De cacaofabriek in Koog aan de Zaan is nooit ontworpen om grote hoeveelheden ammoniak te verwerken, vertelt een klokkenluider, wiens naam bij de hoofdredactie bekend is. „Er is nooit voldoende geld geïnvesteerd om dat op een behoorlijke wijze te doen. Te duur, vonden ze. De ammoniak kiert dus uit alle hoeken en gaten, de stank is enorm.”

Onze fabriek in Koog aan de Zaan is ontworpen en uitgerust om op een veilige en verantwoorde manier ammoniumhydroxide en ammoniumcarbonaat te gebruiken in ons productieproces. We hebben strenge veiligheidsvoorschriften, systemen en procedures om lekken te detecteren en op te lossen. Onze werknemers zijn opgeleid om op een veilige manier lekken op te sporen en op te lossen. In geval van een lek worden alle productieprocessen automatisch stilgezet totdat het probleem is opgelost. We hebben significante investeringen gepleegd in onze fabriek in Koog aan de Zaan om onze emissies te verminderen en zullen dat ook indien nodig in de toekomst blijven doen.

Meer nieuws uit Zaanstreek-Waterland

Ombudsteam

Ons Ombudsteam springt in de bres voor de consument.