De Oekraïense Lina Faine ontvluchtte begin jaren negentig communistisch Rusland. Nu helpt ze zelf Oekraïense oorlogsvluchtelingen die naar Nederland komen. Voor zichzelf vraagt ze niets, maar wel 2 kinderfietsen voor een Oekraïens gezin om Haarlem te ontdekken. Kosten: 500 euro.

Een prachtig boeket witte rozen staat te pronken in de woonkamer. „Gekregen van mijn man. Deze week zijn we 67 jaar getrouwd”, vertelt Lina Faine (87) trots in haar keurige flat in Zandvoort. Het jubileum staat in schril contrast met de verschrikkingen die dagelijks binnenkomen uit haar geboorteland Oekraïne. „De eerste twee weken zat ik depressief voor de televisie. Zo verschrikkelijk om de beelden te zien.”

Voor Lina is het alsof de geschiedenis zich herhaalt. Ondanks haar hoge leeftijd kan ze zich de verwoestingen van de Tweede Oorlog nog scherp herinneren. Haar geboortestad Charkov was de inzet van gevechten tussen Hitlers troepen en het Rode Leger van Jozef Stalin. „Maar veel historische gebouwen stonden toen nog. Wat ik nu zie op YouTube is dat het centrum van Charkov totaal verwoest is. Heel pijnlijk om te zien.”

De oorlog verscheurt Lina extra omdat ze ruim twintig jaar in Moskou heeft gewoond. „Zowel Oekraïne als Moskou zitten in mijn hart. Ik heb het gevoel alsof mijn linker- en rechterhand met elkaar vechten. Al staan we natuurlijk achter Oekraïne, net als de hele wereld. Voor dit fascistische Rusland van Poetin schaam ik me.”

Als geboren Oekraïense kent Lina de prijs van vrijheid als geen ander. In 1991 gaf ze alles op om een nieuw leven in het vrije Westen te beginnen. Met haar man, jongste zoon en schoonmoeder kwamen ze in Zandvoort aan als vluchtelingen. Nu slapen Oekraïense vluchtelingen in het naastgelegen appartement van haar zoon, die zijn flat beschikbaar heeft gesteld aan slachtoffers van het conflict met Rusland. „Maar het verschil is dat wij zijn niet gevlucht voor oorlog, maar om te ontsnappen aan het communistische regime.”

Sovjet-Unie

Haar leven leest als een spannend geschiedenisboek. Lina heeft de opkomst en val van de Sovjet-Unie van dichtbij meegemaakt. Haar ouders waren overtuigende communisten, die geloofden in de maakbaarheid van de socialistische samenleving. Hun thuisbasis Charkov was de toenmalige hoofdstad van de Oekraïne, dat destijds nog deel uitmaakte van de Sovjet-Unie. Van 1968 tot 1991 woonde Lina met haar man en twee zonen in Moskou.

Als technisch ingenieur was haar specialiteit stoomturbines. Haar man was docent aan de technische universiteit. Lina laat een foto zien, een prachtig jong koppel in de bloei van hun leven. Maar wel in een streng communistische omgeving, waarin weinig ruimte was voor persoonlijke vrijheden.

Tijdens de coup tegen Gorbatsjov in 1991 besloten Lina en haar man dat het tijd was om te vertrekken naar het vrije Westen. „Ik wil er liever niet te veel over vertellen. Hou het er maar op dat we tegen het regime waren.” Het IJzeren Gordijn was nog niet gevallen, een uitreisvisum was uiterst moeilijk te krijgen.

Vrijwilligerswerk

De kans kwam toen Lina en haar man vrienden in Parijs mochten bezoeken. „We hebben altijd goed verdiend in Moskou, maar spaargeld hadden we niet. De communistische jaren maakte dat eigendom niet was toegestaan. Pas onder Gorbatsjov hadden we een datsja kunnen kopen.” Ze wijst naar een landelijk schilderij van een buitenhuis dat boven op de kast staat. „Met de verkoop van de datsja hebben we uiteindelijk ons visum en ticket naar Frankrijk kunnen bekostigen. „Tijdens de treinreis van Moskou naar Parijs zijn ze in Utrecht uitgestapt om asiel aan te vragen.

Inmiddels wonen ze alweer 31 jaar in Nederland. De overgang was groot. Van hoogopgeleide docenten naar vrijwilligerswerk in bejaardentehuizen en daklozenopvang. Niet langer doceren aan de middelbare technische school en intellectuele vrienden in kosmopolitisch Moskou, maar vrijwillig schoonmaken in het winderige Zandvoort.

„Ons eigen werk konden we niet doen vanwege de taalbarrière. We moesten accepteren dat we in een ander leven stapten. Ik begon als schoonmaakster bij Stem in de Stad. Dat was niet makkelijk. Onze interessante vriendenkring, de hoogstaande Russische cultuur van Moskou, het ballet, muziek. We moesten alles achterlaten. Maar we hebben ons leven fantastisch opgebouwd. Hier hoeven we niet over de politieke situatie na te denken. In Moskou moesten we altijd denken over wat morgen kon komen. We hebben in Nederland alles wat we nodig hebben.”

Lina werkt na 28 jaar nog steeds bij Stem in de Stad. Niet meer als schoonmaakster, maar onder meer als vertaalster. De Haarlemse stichting zet zich al jaren in voor vluchtelingen, nu ook Oekraïners.

„Stem heeft extra leerkrachten geworden om 2 keer per week taallessen aan zo’n 20 Oekraïners te kunnen geven. En op dinsdagmiddag is het aanloopcentrum open voor Oekraïense mensen om elkaar te ontmoeten. En dat is heel belangrijk. Want het is een plek waar de mensen zich veilig kunnen voelen en samen kunnen komen om te praten en koffie te drinken. Er komt ook een Oekraïense familie met 2 kinderen, een jongen van 7 en een meisje van 10. Zij zouden graag een fiets willen om door Haarlem te fietsen en deze nieuwe omgeving te ontdekken. Ik hoop dat iemand hen die wil geven.”