De twijfels rond zijn project zijn hem niet ontgaan, zegt Pieter Hack (62). Er valt een hoop uit te leggen, ook omdat de plannen zijn gewijzigd. Daarom stemt de Limburger, die zijn ziel en zaligheid én miljoenen euro’s in het project heeft zitten, toe in een gesprek.

Hack is eigenaar van REDstack in Sneek, het bedrijf achter het plan voor een Blue Energy Centrale bij Breezanddijk op de Afsluitdijk. Hij is geen man van de voorgrond, meestal voert zijn directeur Rik Siebers het woord.

In een wolk van optimisme werd de proefinstallatie op de Afsluitdijk zeven jaar geleden door de koning geopend. Rond deze tijd had het halve Noorden aan de blauwe energie kunnen zitten, stroom geoogst uit het spanningsverschil tussen zoet IJsselmeerwater en zout Waddenwater. De werkelijkheid is anders.

Investeerders haakten af, participanten liepen weg, subsidies kwamen niet los. Blauwe energie kreeg geen status in het nationale Energieakkoord en niet in de Regionale Energiestrategie van Friesland. Wordt het nog iets met blue energy?

Pieter Hack neemt een aanloop, zegt dat het misschien flauw is om het zo te stellen, maar: ,,Een ontwikkelingstraject duurt altijd twee keer zo lang als bij aanvang gedacht, kost twee keer zo veel en brengt maar de helft op. Kent u de wet van Murphy? Meneer Murphy heeft volgens mij twee, drie jaar op de Afsluitdijk gewoond. Alles wat fout kon gaan, ging fout.’’

Laten we het rijtje langs gaan. De techniek, de aandeelhouders, de partners, de subsidies en de politiek.

,,Goed. Technisch waren we voorbereid op tegenslagen, maar niet op alle. We hebben in het begin veel last gehad van zeepokken die de waterinlaat verstopten. Ook was het water troebeler dan gedacht, waardoor we het extra moesten filteren. Eh, ijsgang in het IJsselmeer heeft een keer onze complete constructie voor zoetwaterinname weggevaagd, pure overmacht.

Een onverwacht probleem was ook de zoutsamenstelling. In het laboratorium was getest met natriumchloride, keukenzout. Dat heeft eenwaardige ionen. In zeewater zit ook een klein beetje calcium en magnesium met tweewaardige ionen. Iedereen dacht dat die ionen lekker mee zouden doen, maar die krengen gingen de verkeerde kant op. Een interessant wetenschappelijk verschijnsel, maar vervelend voor ons.’’

(Tekst gaat door onder de foto)

De proefinstallatie heeft een vermogen van een paar kilowatt. Dat is ver verwijderd van de 200 megawatt-centrale waarvoor u financiers warm wilde maken. Een tijd lang had u stevige aandeelhouders: Landustrie, Alliander, A. Hak. Waarom haakten die af?

Hack verontschuldigt zich dat hij niet alles kan zeggen. ,,Sommige zaken liggen gevoelig. Maar laat ik het proberen. Landustrie (Sneek, waterbehandelingssystemen, red.) en ik waren het in 2011 eens dat we het niet eens waren. Landustrie wilde eerst in stilte de technologie goed krijgen; ik wilde meteen ook op de trom slaan voor een stukje marktbewustwording. Dan win je tijd. We besloten dat ik er alleen mee door zou gaan.

In 2012 kwamen netwerkbedrijf Alliander en aannemer A. Hak aan boord. Alliander kon als beoogd launching customer heel duidelijk aangeven hoe een energiecentrale moest werken. Dat is belangrijk, want ik kan met mijn grote mond wel doen alsof ik alles weet, maar zo is het natuurlijk niet. Als we een 100 megawatt-centrale willen bouwen, hebben we heel veel skills nodig, niet alleen een investering van driekwart miljard euro.

A. Hak was interessant omdat die internationaal actief is en grote water- en energie-installaties ontwerpt en bouwt. Op een gegeven moment kreeg de onderneming te maken met geopolitieke vraagstukken. Toen hebben ze besloten zich daarop te concentreren.

Alliander was een ander verhaal. Na de splitsing in energieproductie- en distributiebedrijven mocht Alliander aanvankelijk nog stroom produceren, maar later niet meer. Daarom mochten ze niet meer doorinvesteren in welke vorm van energieopwekking dan ook. Klaar. Punt.’’

Fuji was een ontwikkelpartner waar jullie trots op waren. Ook weg.

,,Met Fuji hadden we een exclusieve overeenkomst. Zij zouden de membranen (filters, red.) ontwikkelen. Technisch gezien hebben ze dat redelijk goed gedaan. Maar twee jaar geleden kwam Fuji tot de conclusie dat hun membranen te duur zouden blijven voor ons. Dat was serieus slikken. Gelukkig hebben we twee nieuwe partijen gevonden, met wie we de membranen doorontwikkelen. Maar het heeft veel tijd en geld gekost om alles weer werkend te krijgen.’’

U bleef als enige aandeelhouder achter. U heeft er miljoenen ingestopt. Heeft u genoeg vet op de botten om een marktintroductie te halen?

,,Gelukkig had ik mijn vorige bedrijf Mangneto in Schiedam verkocht. Daar heb ik een paar centen aan verdiend. Dat geld kon ik voor een serieus deel hier in stoppen. Ik zeg liever niet hoeveel.

Ik sta niet met de rug tegen de muur, zo erg is het niet. Maar het kapitaal dat nodig is om het bedrijfsplan te realiseren, heb ik niet. Dus ja, er moet meer geld bij, aandeelhouders en subsidies.’’

Fryslân en het Waddenfonds hebben bijgedragen, Europa doet wat. De grote klapper moest komen van InvestNL, de nationale investeringsmaatschappij die met 1,7 miljard euro scale-ups steunt die belangrijk zijn voor de energietransitie. Uw project was uitgeroepen tot Nationaal Icoon. Toegang tot rijksfondsen lonkte. Toch greep u mis. Ik zie REDstack ook niet terug in de aanvragen voor het Nationaal Groeifonds.

,,Het is voor mij slecht te begrijpen dat er miljarden aan overheidsgeld in innovatie en duurzaamheid worden gestoken, maar dat blue energy telkens bot vangt. Terwijl het een duurzame energiebron is die anders dan zon en wind, wél voorspelbaar en volcontinu beschikbaar is. En het heeft, in tegenstelling tot zon en wind, geen dure opslag nodig. Het past steeds maar niet in het landelijke subsidieplaatje.

De energietransitie is urgent, maar om een of andere duistere reden is energie uit water - ook uit golven, getijden en stroming - niet in het Energieakkoord terecht gekomen. Daar is de minister op aangesproken. Die zei: we hebben toch een boel zon en wind, daarmee is het wel klaar. Uiteindelijk hebben we afgesproken dat er een ontwikkelingsplan voor na 2023 wordt gemaakt. Dus we komen via de achterdeur terug.

Invest-NL, ja, dat klonk allemaal prachtig, maar iedereen heeft kunnen lezen dat het niet gemakkelijk is met dat fonds. Invest-NL doet ook alleen maar mee als tweede investeerder, nooit als lead investor . En die eerste investeerder moet minimaal 3 miljoen euro aan nieuw geld meenemen. Best veel.

De Icoonstatus, ehm, viel een beetje tegen. Het was leuke reclame, maar nota bene onze ambassadeur, het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat, heeft ons laten vallen.’’

(Tekst gaat door onder de foto)

Wat gebeurde er?

,,Na onze aanvraag bij het Nationaal Groeifonds kwam uit Den Haag het signaal: ‘Energie uit water, nu even niet’. I&W wil focussen op de basiswatervoorziening, dus op waterveiligheid en drinkwater, water voor de landbouw, water sparen. Daar moeten de budgetten naar toe. We doen nog mee, maar niet meer met blue energy. We zetten nu in op ontzoutingstechniek.’’

U dreef af omwille van de subsidie?

,,Nee nee, zo is dat niet. We houden vast aan ons businessplan voor blue energy. Ons hoofddoel staat recht overeind: blue energy centrales realiseren. Om daar te komen, hebben we op korte termijn verdiencapaciteit nodig. Dat lukt nog niet met blue energy. Een grote centrale vergt minimaal vijf jaar voorbereiding aan vergunningstrajecten, financiering en engineering. Ontzoutingstechniek is een tussenstap ter overbrugging, een spin-off . Ontzouting is een bestaande wereldmarkt, die hoeven we niet zelf te ontwikkelen.’’

Wat is de logica achter de keuze voor ontzoutingtechniek?

,,Dan moet ik even wat uitleggen. Onze technologie heet RED, reverse electro dialysis , ofwel omgekeerde elektrodialyse. Elektrodialyse is een ontzoutingstechniek. Plat gezet: je stuurt zeewater door een elektrodialyse-apparaat, zet er stroom op, en het zeewater wordt gesplitst in zoet water en dubbelzout water. Wat REDstack doet, is dat apparaat andersom aansluiten. Niet zoet en zout water scheiden, maar samenvoegen. Als je dat doet, komt er energie uit in plaats van dat je er energie moet instoppen: blue energy .

In het begin was de energieopbrengst laag, maar we hebben het apparaat – de stack met membranen - geperfectioneerd. Drie jaar geleden was het moment van Yo, we hebben het geflikt! Toen dachten we, wacht effetjes: als die stack inderdaad zoveel beter is geworden, zou die dan ook beter zijn voor de ontzouting? We draaien het weer terug! En dat werkt. Onze ontzoutingsstacks presteren veel beter dan wat er al te koop is.’’

(Tekst gaat door onder de foto)

Waar leidt die constatering toe?

,,We hebben besloten een fabriek in Sneek te bouwen voor de productie van stacks en membranen. De stacks voor ontzouting zijn voor 95 procent gelijk aan de stacks voor blue energy, dus het leidt niet af van ons hoofddoel. We hebben er inmiddels een senior business developer voor aangenomen.‘’

Hoeveel geld heeft u nodig en hoe haalt u dat op?

,,We zijn nu op zoek naar 17 miljoen euro. We hebben het geld nodig voor vijf zaken: 1 - de membraamfabriek, 2 - De stackassemblagelijn, 3 - de uitbouw van de huidige pilotinstallatie op de Afsluitdijk met 12 modules, 4 - een mobiele demo-fabriek voor ontzouting en 5 - een grote pilotdemo voor blue energy ergens op de wereld.

Het geld hoeft niet allemaal van aandeelhouders te komen, het mag ook subsidiegeld zijn of een bancaire lening. We zoeken in Europa en in het Midden-Oosten.’’

Waar is in dit verhaal de blue energy-fabriek op de Afsluitdijk gebleven, de fabriek die 500.000 huishoudens van energie zou voorzien?

,,Een volwassen energiefabriek op de Afsluitdijk, daar durf ik niet volmondig ja tegen te zeggen. Maar érgens in Nederland, bij IJmuiden, Den Den Haag of ergens in de Rijnmond, ja, dat ga ik meemaken. Daar geloof ik in. Die fabriek van 50 tot 100 megawatt staat nog steeds op de horizon.’’

Daar was opschaling naar een demonstratiefabriek van een halve megawatt voor nodig, en die demo-installatie had u op de Afsluitdijk geprojecteerd.

,,Daar zijn we anders over gaan denken. Ons plan was om een demo-installatie neer te zetten die de markt voldoende kon overtuigen. Daarbij mikten we op een dikke 300 grote stacks, goed voor een halve megawatt. Daarvoor zouden we 30 tot 50 miljoen euro nodig hebben. Alleen, dat bleek een te groot bedrag om er financiering voor te vinden.

Ons nieuwe plan is om de pilot op de Afsluitdijk met 12 grote stacks op te krikken tot een installatie van 16 kilowatt. Twaalf lijkt weinig, maar samen met de ontzoutingsmodules denken we voldoende impressive te zijn om de markt te overtuigen. De rest is een kwestie van stapelen.

Als we een demo-centrale willen bouwen, dan liever op een plek waar we meer energieopbrengst kunnen verwachten omdat het zeewater er zouter en warmer is. Met echt zout zeewater van een paar graadjes warmer haal je twee tot drie keer zoveel energie uit diezelfde module.’’

En dan is de blik gericht op?

,,We kijken naar Venetië, waar de Po in de Adriatische Zee stroomt. Naar Columbia, waar de Magdalena Rivier langs de strekdam de oceaan instroomt en naar enkele delta’s in Zuid-Korea. En ook naar IJmuiden, Rijnmond en Zeeland.’’

U ziet kansen, maar het zijn geen geheide inkoppers. Hoeveel tijd heeft u nog?

,,Die vraag ga ik niet beantwoorden. Er zijn meer bronnen dan het Nationaal Groeifonds. We hebben contact met het Waddenfonds en met het Just Transition Fund. We hebben meerdere aanvragen in Europa lopen. Voor één ervan hebben we sinds kort een toezegging binnen om een Blue Energy-pilot te bouwen in Spanje.

De fabriek in Sneek kan er volgend jaar staan. Onderwijl zijn we al wel de markt op. Pure Water Group, een bedrijf dat ik begin dit jaar heb overgenomen, heeft voor de ontzoutingsstacks allemaal offertes uitstaan in binnen- en buitenland.

We denken dat in Nederland de waterstof-industrie een aanjager voor ontzouting gaat worden. Voor de productie van 1 kilo waterstof heb je 10 kilo water nodig. Geen kraanwater, maar ultraschoon water. Als ze in Groningen 4 gigawatt aan elektrolizers willen bouwen, en later 10 gigawatt, zullen ze ook grond- en oppervlakte water moeten gebruiken. Daar moet je waarschijnlijk flink wat zout uithalen.‘’

Stel, een investeerder hapt toe, maar wil een meerderheidsaandeel. Bent u bereid dat te verlenen?

,,Dat is een gevoelig onderwerp. Het gaat mij niet om het geld, het gaat mij erom dat de techniek en het bedrijf doorgaan. Als er een partij langs komt die mij kan overtuigen van hun beste bedoelingen - we gaan dit niet in de koelkast zetten maar doordouwen - dan is dat voor mij wel een doorslaggevend argument. Ik heb dat ook gedaan met mijn vorige bedrijf Magneto, dat ik heb verkocht aan Evoqua, een internationaal waterconcern.‘’

Wat motiveert u?

,,De lol zit voor mij in het ondernemerschap, van bijna niets iets maken. Je zoekt de ellende niet op, maar je weet dat je ellende op je af krijgt. REDstack is wel de ingewikkeldste tot nu toe.‘’