Hein Cozijn reed op een zondagochtend in 1961 als vrachtwagenchauffeur naar Steenwijk, toen hij een luxe wagen van het talud zag gaan bij een viaduct. „De auto komt met zijn neus in de bosjes. Wij stoppen en constateren dat chauffeur en auto ongedeerd zijn, hij alleen onwijs geschrokken. Omdat hij niet achter het stuur meer durft, neem ik plaats terwijl mijn maat de lier voorop de truck bedient. De auto parkeren we netjes op de vluchtstrook en als wij de lier weer in orde brengen stapt de man weer in en rijdt weg. Zonder ook maar een bedankje!”

Andreas Wijminga emigreerde in 1968 naar Australië. Via zijn zus Mieke uit Alkmaar laat hij weten dat hij in zijn diensttijd, die begon in 1961, silhouetten van vele toen in gebruik zijnde Russische vliegtuigen moest kunnen onderscheiden. „De IL-40, de Tupolevs Tu-82 en Tu-91, de Sukhoi’s en de MiG’s zou ik wel herkennen, maar helaas was het bijna altijd bewolkt. Had zo’n vijandig toestel ooit onze grens overschreden op een zonnige dag en in een blauwe hemel een paar rondjes gevlogen, dan kon ik gissen welk type ons bedreigde en wisten wij kordaat wat te doen.” En dat was op een stationaire fiets springen voor de stroomopwekking en het hoofdkwartier via een uit de Tweede Wereldoorlog stammende radiotelefoon melden wat er was gezien. Dat zou dan terugmelden dat er op het toestel geschoten moest worden. „Met onze uit de Eerste Wereldoorlog stammende Enfields uiteraard. Al lieten we in de kroeg wel eens achteloos de naam Oerlikon en M45 Quadmount vallen, waarna een opgeluchte en zich veiliger voelende burger ons op een biertje trakteerde.”

(Tekst gaat door onder foto)

In 1974 werd de operatie Market Garden rond Arnhem herdacht. Rob Perquin uit Bennebroek, lichting 74-1, reed in een jeep genodigden uit de hele wereld rond. „Ik had een vrouw uit Chicago in mijn jeep. Tijdens een stop zei ze tegen mij dat ik naast een man moest gaan staan, dan zou zij een foto van ons maken. Ik besefte niet dat ik naast oud-generaal John Frost was gezet, die een belangrijke rol speelde bij de Slag om Arnhem. Zo belangrijk dat in 1978 de brug over de Rijn naar hem is genoemd. Een paar weken nadat de foto is genomen, kreeg ik die uit de Verenigde Staten toegestuurd.”

(tekst gaat door onder foto)

Wout Booij uit Velsen-Noord, lichting 68-2, dacht met afspreken dat de groep het ’rechtsomkeer’ van de adjudant, niet zou horen een goede grap te hebben bedacht. „Toen we richting officiersmess liepen en hem ’Rechtsomkeer!’ hoorden bevelen, liepen we met de groep gewoon rechtdoor en bevonden we ons op een gegeven moment halverwege het parkeerterrein. Altijd nog in marstempo. Op een bepaald moment klonk achter ons het onmiskenbare stemgeluid van de adjudant: ’links, rechts. links, twee, drie vier’. Toen het stemgeluid naast ons hoorbaar was zagen we hem: hij zat op een fiets en reed in ons marstempo rustig mee. De kazernepoort uit, langs de hekken en gebouwen van de kazerne, Bergen op Zoom in! Deze mars duurde al met al ruim twee uur en met de tong op onze schoenen kwamen we weer op het exercitieterrein uit waar het commando ’En sta stil’, ’Op de plaats rust’ werd bevolen. De adjudant vroeg ons of we voldoende geëxerceerd hadden en of alles naar wens was gegaan. Ik kan, achteraf gezien, niet anders zeggen dat hij ons ’geintje met hem’ perfect heeft geïnterpreteerd en professioneel heeft afgerond. Zonder dat daar sancties tegenover stonden. Die avond werden er tal van blaren doorgeprikt en afgeplakt. Tijdens de daarop volgende exercitielessen luisterden we een stuk beter naar zijn bevelen.”

Urinedruk

Leo Stam uit Heiloo, lichting 84-2, was trompettist bij het Artillerie Trompetterkorps in Harderwijk. Vijftien maanden lang muziek maken en geen wapen noch puptent gezien. Bij de taptoe Breda vloeide het bier rijkelijk en zijn dienstmaat Rinus, die slagwerker was, hield het niet meer tijdens het optreden. „Onder zijn kleine trom liet hij zijn inmiddels ondragelijke urinedruk de vrije loop, toen alle lichten waren gedoofd voor het Signaal Taptoe Bereden Wapens.”

Wilma Nijhout-Commandeur zat nooit in dienst en betreurt dat. „Wat had ik graag naar de Marva (Marine Vrouwen Afdeling) willen gaan. Iets leren, met andere vrouwen samenwerken. Maar het mocht niet van mijn vader. Mijn oudste broer, mijn echtgenoot en mijn oudste zoon zijn in dienst geweest. Het heeft hen gevormd, iets meegegeven. Ik ben er nog steeds dankbaar voor.” Met haar kwam het ook goed, mooie banen gehad als stewardess bij KLM. „En een lieve man getroffen, met wie ik al 45 jaar ben getrouwd.”

(tekst gaat door onder foto)

De carrièreplanning van Grootebroeker Wim Kersten, lichting 63-3, zette de dienst compleet op z’n kop, maar anekdotes leverde de tijd volop op. Vele belandden er in het levensverhaal dat hij opgestelde maar een aantal niet. „Over berichten in de fik steken, officieren die in Navo-verband oorlogje speelden maar elkaar niet begrepen door taal- en cultuurverschillen. Ik zat erbij en ik keek ernaar, maar het boezemde mij wel angst in, omdat de wereldvrede van dit soort personen afhing.”

Supergeheim

Op de supergeheime Afcent-basis in de Sint-Pietersberg zag hij een alarmlampje branden op een codeerapparaat dat in verbinding stond met vliegbasis Volkel. Hij belde - in het Engels - om twee uur ’s nachts met de piketofficier van Volkel, die niet goed begreep wat er loos was maar wel het woord ’alarm’ verstond. „De officier die voor de ochtenddienst binnenkwam vroeg een paar uur later wat er aan de hand was. Ik zei dat er een probleem was met de verbinding. ’Nou’, zei hij ’je hebt goed je best gedaan want de hele vliegbasis Volkel is uit z’n bed gebeld en staat te wachten op nadere orders!’ We moesten er beide hard om lachen maar ik dacht in die tijd van de Koude Oorlog aan de rode telefoons in Rusland en de USA en dat er maar iets hoeft fout te gaan...”

Lees ook: Gewild aandenken aan militaire dienst: het rijbewijs | Einde oefening

Lees ook: Ruud Kersten wilde getuigen in voordeel van verdachte van dubbele moord, ’mijn heldhaftigste daad tijdens diensttijd’ | Einde oefening

Lees ook: Jargon en afko’s: de hospik zorgde dat de bospik een hotno kreeg | Einde oefening

Wat Kerstens carrièreplanning betreft, een onschuldig ogend babbeltje met een brigadegeneraal gooide die naar zijn latere interpretatie behoorlijk om. „Ik vertelde hem onder meer over het praktijkdiploma boekhouden waarvoor ik binnenkort examen moest doen, nodig om bij mijn vader in de zaak te gaan. Ik twijfelde er echter aan of ik mij niet beter ten dienste kon stellen voor een betere samenleving. Bij een grote oefening in Noorwegen korte tijd later, werd ik privé-telexist van de generale staf. Ik heb sterk het vermoeden dat mijn antecedenten en die van mijn familie zijn nagetrokken, voordat mij dit overkwam. Was het informele gesprek met de generaal de aanleiding mij die plek toe te wijzen? Ik weet wel wat het met me heeft gedaan: het heeft me politiek en mondiaal bewust gemaakt en doen kiezen voor een loopbaan waarin ik mijn steentje bij kon dragen aan een samenleving met meer toleratie en verdraagzaamheid, meer begrip voor minderheden en andersgelovigen. Vader moest maar kijken of een andere zoon zin had om op zijn kantoor te zitten.”

(tekst gaat door onder foto)

Zaandammer Charles Schipper ging precies een halve eeuw geleden in dienst. Hij werd kok in Harderwijk. „De koks moesten om 7.30 uur op appel komen. We spraken onderling af ons werkschoeisel aan te trekken. Toen het ’Geef acht!’ klonk was het geklots van de houten klompen op het kazerneterrein oorverdovend. Het was gelijk het einde van het appèl voor de koks.”

(tekst gaat door onder foto)

Willem de Maaré uit Schoorl, lichting 65-5, was naar eigen zeggen geen goed soldaat. Hij deed veel wat niet door de beugel kon en hield het door niet te balen anderhalf jaar vol. In Duitsland zonder benzine komen te staan omdat hij vergeten was te tanken of tijdens tikkertje spelen met een International vrachtwagen door een garagedeur rijden kostte hem geregeld een vrij weekend. „Bevorderd ben ik nooit, eigen schuld. Ik hoopte dat ik nog een keer op herhaling mocht, maar helaas, ze wilden me niet meer hebben, denk ik.”

(tekst gaat door onder foto)

Enkhuizer Jan Boschman, lichting 70-5, had in de bloemisterij geleerd hoe hij een goede kuil moest graven. „Om ziektes te voorkomen moesten we daar de tulpenbloemen na het koppen in gooien. Toen we leerden schuttersputjes te graven werd iedereen naar mijn putje verwezen om te zien hoe het moest.”

Op oefening in Duitsland reed Boschman met zijn DAF 616 brandstofvoertuig mee in een colonne die de verkeerde kant op ging. „De weg werd smaller en smaller en uiteindelijk stonden we voor een slagboom die ons de weg versperde. Bleek de Oost-Duitse grens. Dus maar weer omgekeerd.”

(tekst gaat door onder foto)

Leo Feikes, lichting 74-2, kreeg om vier uur ’s nachts alarm. „Iedereen naar de tanks, wapens mee, munitie werd ingeladen. Dit leek wel serieus, zeiden we tegen elkaar. Ik zat boven in de tank. Voor me en achter me alleen tanks en auto’s van Engelsen, Duitsers, Belgen en Amerikanen. Op een gegeven moment stonden we op een landweg dicht bij de Oost-Duitse grens en kregen we bevel tot een kwart draaien en rechtdoor door alles heen: aardappelvelden, graanvelden. Tot we prikkeldraad zagen. Na tien uur radiostilte werd alles afgeblazen. Dat was best wel spannend moet ik zeggen. Ik geloof dat Amerika en Rusland een akkevietje hadden. Een mobieltje om het thuisfront te bellen was er niet. Ik heb er maar het beste van gemaakt.”

Lees ook: Diensttijd ook na kwart eeuw letterlijk ’onvergetelijk’. Wat betekende dat eigenlijk, militaire dienstplicht? | Einde oefening

Lees ook: Gewild aandenken aan militaire dienst: het rijbewijs | Einde oefening

Lees ook: Ruud Kersten wilde getuigen in voordeel van verdachte van dubbele moord, ’mijn heldhaftigste daad tijdens diensttijd’ | Einde oefening

Lees ook: Jargon en afko’s: de hospik zorgde dat de bospik een hotno kreeg | Einde oefening

Lees ook: Dienstkeuring: Poedelnaakt naast elkaar, blazen op je pols en indien nodig een tik met een lineaaltje | Einde oefening

Lees ook: Uzi spuwde kogelregen over de Croeselaan | Einde oefening

Lees ook: Walter Haentjes onderging ’wat een wapen met je doet’ toen hij bij wijze van afsluiting van dienst een hele vaandrigsklas mocht ’uitmoorden’ | Einde oefening

Lees ook: De postbode te paard bleek een Franse generaal | Einde oefening

Lees ook: De grap die Wout Booij en zijn groep met de adjudant uit wilden halen, pakte anders uit dan verwacht | Einde oefening

Lees ook: ’Tegenwoordig boeken jongeren survivaltochten, wij kregen dat allemaal van de staat’ | Einde oefening

Lees ook: De vriendin van Chris IJzelenberg maakte het terecht uit toen hij zich door militaire dienst vrijer ging gedragen. Na veertig jaar nog altijd spijt | Einde oefening

Lees ook: In dienst ontdekten jongens dat ze eigenlijk in een bubbel hadden geleefd | Einde oefening

Lees ook: ’Wij waren de eerste dragqueens in het leger, in 1987 al’ | Einde oefening

Lees ook: Opinie: Kan er niet eindelijk eens een bedankje af voor al die dienstplichtigen? | Einde oefening

Lees ook: Mijn levensverwachting in oorlogstijd was vijf minuten | Einde oefening (slot)