„We zijn best geschrokken, dat hadden we niet verwacht”, zegt Mascha Singeling van ontwikkelingsorganisatie Plan International. „’Menstruatie-armoede’ betekent dat je niet genoeg geld hebt om menstruatieproducten te kopen. Wij kennen dat uit landen als Uganda en Indonesië, uit onderzoek bleek dat het ook in Groot-Brittannië voorkomt, maar het bestaat dus ook in Nederland.”

Zowel Plan International als feministisch platform De Bovengrondse deden los van elkaar onderzoek naar menstruatie-armoede. Gezamenlijk presenteerden ze hun bevindingen aan het ministerie van Sociale Zaken. „Veel mensen denken: ’Kom op zeg, wat kost dat nou? Al die aanbiedingen bij het Kruidvat!’ Maar als jij een klein budget hebt, is het de keuze: of maandverband kopen, of groente”, zegt Singeling.

„Vrouwen behelpen zich tijdens hun menstruatie met kranten, wc-papier, vodden of de luier van hun kind. Of ze lopen lang door met een tampon of maandverband. Heel onhygiënisch. Het risico op infectie is reëel. In het uiterste geval kan je onvruchtbaar worden. Of het dodelijke Toxic Shock Syndroom (tamponziekte, red.) oplopen”, zegt Bregje Hofstede van De Bovengrondse.

Dochters

Volgens haar wordt het probleem onderschat. „Niet iedereen is vijf dagen licht ongesteld. We spraken een vrouw die twee weken bloed verliest en maandelijks 25 euro aan maandverband kwijt is. Dat hakt er flink in als je van 50 euro leefgeld moet rondkomen. Heb je ook nog menstruerende dochters dan drukt dat extra op je budget.” De Bovengrondse sprak met 170 vrouwen die leven rond de armoedegrens en 50 organisaties, zoals voedselbanken, het Leger des Heils en inloophuizen. „Er komen wel eens vrouwen helemaal doorgelekt aan, omdat ze geen producten tot hun beschikking hadden”, vertelt een hulpverlener. Volgens Hofstede is het gebrek aan maandverband soms reden van school of werk weg te blijven. Met de inzamelactie ’het Damesverband’ wil De Bovengrondse menstruatieproducten voor minima aanschaffen.

Plan International deed onderzoek onder ruim 1000 meisjes tussen de 12 en 25 jaar. Twee derde vindt dat menstruatieproducten gratis moeten zijn. In Schotland zijn tampons en maandverband al kosteloos voor scholieren en studenten. Een vijfde van de ondervraagden zegt dat binnen het gezin niet openlijk wordt gesproken over menstruatie. Bijna de helft voelt zich vies tijdens de menstruatie. Mascha Singeling: „Dat het nog een taboe-onderwerp is waarbij schaamte komt kijken, maakt het voor meisjes extra moeilijk.”

Bijgeloof

„In de landen waar wij werken, is menstruatie-armoede en -schaamte vaak nog een veel groter probleem dan in Nederland”, vervolgt Singeling. Vaak speelt gebrek aan kennis en een diepgeworteld bijgeloof rondom menstruatie daarbij een rol. „Zo mag je in Nepal geen zuivel of vlees eten als je ongesteld bent en worden in delen van het land meisjes en vrouwen zelfs elke maand een aantal dagen naar een afgelegen hut verbannen. In Bangladesh zouden meisjes of vrouwen die doorlekken tijdens hun menstruatie boze geesten aantrekken. In Malawi en Uganda geloven mensen dat als je ongesteld bent en door een tuin loopt, alle planten sterven.”

Meisjes gaan vanwege gebrek aan maandverband tijdens hun menstruatie soms meerdere dagen niet naar school. „Vanuit Kenia ontvingen wij heel treurig nieuws. Een leraar was boos geworden op een leerling die was doorgelekt op school, waarbij haar uniform vies was geworden. Hij had haar naar huis gestuurd. Het was zo’n trauma voor het meisje dat ze de volgende dag zichzelf van het leven beroofde.”

In de gebieden waar Plan International werkt aan water, hygiëne en sanitatie probeert de organisatie het onderwerp menstruatie bespreekbaar te maken. Aan de hand van toneelstukken krijgen meisjes, jongens, leraren en ouders voorlichting over menstruatie en hoe je er op een gezonde manier mee om kan gaan. En zowel jongens als meisjes leren hoe ze zelf herbruikbaar maandverband kunnen maken.