Het lokaal van het Amsterdamse HMC herbergt de laatste maanden negen boten en een vliegtuig. Zelfs in de uren dat de lessen aan het Hout- en Meubileringscollege voorbij zijn werken jonge mannen en vrouwen met veel enthousiasme en kundigheid aan hun eindexamenprojecten.

Achterin het lokaal, dat bijna oogt als een drukke, overdekte werf, ligt aan de raamzijde de romp van de Monetgondel. Aan de wand een kopie van een tekening van W. van Orden uit Deventer die ooit een ’Zaansche gondel’ op papier schetste. Ernaast een afbeelding van Monets schilderij ’Huizen aan de Voorzaan’, de inspiratie voor dit bijzondere project.

Zeven meter

Zeven meter lang, van roer tot spriet, wordt deze platbodem volledig uit eiken planken opgebouwd. Timo Kruk (20) en Nick van Straalen (23) zijn al maanden bezig met hun project. Voor hun studie hadden ze voor een willekeurige opdrachtgever een sloep kunnen bouwen die na de traditionele doop anoniem ergens door de grachten van de hoofdstad zou gaan varen, maar ze voelden meer voor een project met een grotere reikwijdte.

Via een Facebookoproep kwamen de mannen in contact met Gert Schouten van het Monet Atelier in Zaandam, dat al langer plannen heeft om de kennis en schoonheid van Monets schilderijen uit te dragen. In 1871 schilderde de Fransman Claude Monet tijdens zijn maandenlang verblijf in de Zaanstreek veel molens, maar ook bootjes in de Zaan. In het Monet Atelier hangen 25 replica’s van de schilderijen die Claude Monet gedurende zijn verblijf in Zaandam maakte. Het Zaans Museum op de Schans bezit bovendien een originele Monet: ’De Voorzaan en de Westerhem’. Het Monet Atelier probeert al enige tijd meer wetenswaardigheden over de vaartuigen (zoals Oostzaanse jollen) terug te vinden. Met het nabouwen van een boot uit de schilderijen van Monet komt de schilder nog eens extra in de schijnwerpers te staan.

Nick en Timo namen de uitdaging aan, kwamen naar het Monet Atelier, gingen naar het Openluchtmuseum in Arnhem (waar de enige erkende ’Zaanse gondel’ ligt) en bouwen nu de platbodem uit het schilderij ’Huizen aan de Voorzaan’ na. Op het doek is het een roeiboot, maar in werkelijkheid konden ook een mast en een zeil geplaatst worden, afhankelijk van de weersomstandigheden en de vaarroute.

Enthousiasme

De leerlingen (leergang niveau vier) zijn gegrepen door het enthousiasme van Gert Schouten (voorzitter Monet in Zaandam) en van hun docent Bert van Baar (Broek op Langedijk), die met zijn ’Bootbouwschool’ in Enkhuizen en Hoorn, bij Erfgoedpark De Hoop in Uitgeest en tegenwoordig in Willemsoord (Den Helder) furore maakte.

Timo en Nick bestudeerden hun (on)mogelijkheden en maakten een ontwerp van een platbodem met twee zijzwaarden, een topzeil en een sprietstok. Zij bouwen nu van eikenhout wat Monet zag.

Ze kochten bomen in Burgum (Friesland). „De lengte van het hout bepaalde vroeger al de lengte van een boot”, verduidelijkt Timo. Ze verscheepten die naar Amsterdam en gaven via papieren ontwerpen en computeranimaties vorm aan het scheepje. Strakke, vlakke huidgangen, de rondingen van de zeeg, hulpspanten van MDF gefreesd naar eigen ontwerp. Inmiddels hebben ze al een heel herkenbaar ontwerp op het bouwbed in Amsterdam staan. De kiel is gelegd. Bij hun werkzaamheden was de kiel niet de eerste actie omdat ze een platbodem bouwen en geen V-vorm.

Elke werkdag zijn ze bezig aan de Monetgondel. Na hun gewone lessen zijn ze uren druk met de boot. Ze vullen ook wekelijks hun speciale website www.monetschip.nl waarop het hele traject te volgen is.

Meubelmakers

Timo Kruk is naast schoolgaand ook nog een jonge ondernemer die vanuit zijn werkplaats in Tuitjenhorn in avonden, weekeinden en vakanties meubels maakt. Nick van Straalen heeft als meubelmaker een bijbaan bij het woonwarenhuis Nijhof in Baarn. Ze leveren beiden vooral maatwerk in opdracht.

In het lokaal bouwen, om de Monetgondel heen, andere leerlingen andersoortige boten, met epoxy, foam of diverse kunststoffen. De leerlingen leren zo ook van elkaars projecten en technieken. Hoog in het lokaal hangt zelfs een vliegtuigje. „Weliswaar geen boot, maar ook een romp”, bevestigt docent Bert van Baar, ooit machinist op de grote vaart en later leraar, in met name West-Friesland. Hij nadert zijn pensioenleeftijd maar is nog zo vol enthousiasme over deze leerlingen dat hij zijn pensionering enkele maanden uitstelt om met hen het project te voltooien. Het stimuleerde hem om ook na te denken over het ’wooden boat festival’ in het NDSM-gebied, volgend jaar. Hij geeft dolgraag zijn ambachtelijke kennis door aan de jongeren, gecombineerd met alle moderne technieken en apparaten die tot hun beschikking staan. In het schoollokaal overstijgt het ambacht de sfeer van folklore. De geschiedenis komt tot leven in de toekomst.

Temperatuurverschillen in de verwerking van het hout zorgden voor een obstakel in de voltooiing van een fraaie spiegel van het schip. Door uitdroging scheurde het hout. Timo en Nick moesten een nieuw exemplaar maken, met behulp van houten veerverbindingen. Ze hoopten de rondingen te maken met houtbranden, maar waarschijnlijk gaan ze (uit oogpunt van veiligheid op school) over op de stoomtechniek.

En natuurlijk is het afwachten of alle vakwerk, alle klinknagels en houtverbindingen straks een zeewaardig of in elk geval rivierwaardig schip (800 kg) opleveren.

Varend erfgoed

Gert Schouten ziet al iets van een eindresultaat schitteren: een gondel die in de zomer van 2019 ligt afgemeerd in de Zaan bij het Monet Atelier, bij een haventje met een varend erfgoed en later wellicht passend binnen een historische stadslandschap met een oude werf. Schouten hoopt ook dat de replica, al is die dan nog niet af, binnenkort tijdens een botenevenement aan de Zaan te zien zal zijn.

Fondsen

Via fondsenwerving hoopt Schouten nog enkele financiën en goederen te regelen voor het hele project. Diverse partners dragen nu al wat bij. Monet schilderde in 1871 een houtmolen van Gras en nazaten van dit bedrijf sponsoren nu het rondhout. Vanuit het weverscollectief op de Zaanse Schans worden straks de zeilen voor de gondel geweven. En Dekker Watersport zorgt al voor touwen en kabels. De verwachting is dat het hele project rond tienduizend euro gaat kosten.

Zie www.monetschip.nl, www.bootbouwschool.nl en www.monetinzaandam.nl