Heb je het over dementiezorg, dan is Ruud Dirkse onbetwist een baanbreker. Hij heeft meerdere boeken op zijn naam staan en leidt vanuit zijn thuisbasis in Hilversum uiteenlopende vernieuwende zorgprojecten in het hele land.

Zo werkt hij onder meer met een aantal verpleeghuizen aan een open deuren-beleid.

,,Dat een alzheimerpatiënt naar een instelling verhuist heeft meestal meer met zijn familie en mantelzorgers te maken dan met hem. Men kan de zorg niet langer aan. Van de een op de andere dag zit de voordeur op slot. Ik ben ervan overtuigd dat mensen met dementie prima zelfstandig een ommetje kunnen maken, zolang je het systeem er maar goed op inricht. En ja, je kunt de bewoners ook leren welk rondje ze dan moeten lopen. Want alzheimerpatiënten zijn leerbaar. Wanneer de handeling telkens herhaald wordt, slijpt de nieuwe gewoonte in. Herhalen voedt het automatisch leren en dat vermogen blijft bij mensen met dementie langer functioneren dan het zogenoemde bewust leren. Dat gebruik je bijvoorbeeld bij een rijtje buitenlandse woorden.’’

Het lerend vermogen zie je ook terug in het verbloemgedrag bij beginnende dementie. ,,Dan leren mensen zichzelf allerlei trucjes aan om niet te laten merken dat zij alzheimer hebben. Prachtig om te zien hoe vakkundig en creatief dat gebeurt. Ze passen zich constant aan. Aan hun beperkingen, aan de mensen tegenover hen en aan hun omgeving.’’

Kortzichtig

Daarom is het zo kortzichtig om demente mensen op te sluiten, vindt Ruud Dirkse. ,,Laat ze bewegen. Wetenschappers hebben al lang aangetoond dat het een gunstig effect op de hersenen heeft. En dat geldt dus ook voor alzheimerpatiënten. Sluit je die op dan gaan de hersenen alleen maar slechter functioneren. Want de doorbloeding neemt af en er wordt geen dopamine en endorfine meer aangemaakt. Bovendien ontwikkelen bewoners die zich opgesloten voelen probleem gedrag. En wat gebeurt er dan? Dan worden er rustgevende pillen voorgeschreven.’’

Volgens deze zorgpionier wordt het tijd dat we een mens met dementie positiever gaan benaderen. Of je nu verpleegkundige bent, mantelzorger of familielid. ,,We moeten ons richten op de vraag: ’Wat kunnen ze nog wel en hoe gaan we die kracht dan benutten’. Vanuit die gedachte hebben we het project DemenTalent ontwikkeld. Om mensen met dementie een bijdrage te laten leveren aan de plaatselijke samenleving. Op basis van hun talenten en interesses.’’

Ger

Ger van der Gaast, hoofdrolspeler in een documentaire die onlangs in première ging, is daar een goed voorbeeld van. De ex-docent verpleegkunde geeft vrijwillig les aan studenten. Dan toont hij zich een kritisch alzheimerpatiënt en de jonge zorgverleners hangen aan zijn lippen. Is de les afgelopen dan kan hij bij wijze van spreken zijn jas niet vinden. Maar dankzij DemenTalent heeft hij wel het gevoel dat hij nog een zinvolle bijdrage levert aan de wereld om hem heen.

Ruud: ,,Er zijn nog zoveel dingen te doen als je dement bent: voetbalcoach van de F’jes, helpen in de winkel, snoeien van de wilgentakken. Het enige wat we met elkaar hoeven te doen is fundamenteel anders naar de ziekte kijken.’’

,,Natuurlijk is en blijft dementie een klote ziekte. Daar hoeven we niet over te discussiëren. Maar het wordt tijd dat we de slachtoffers collectief met compassie benaderen. Sommige dingen zijn zo simpel maar maken een groot verschil. Vraag bijvoorbeeld niet ’Wat hebt u gegeten’ want daarmee wijs je de patiënt direct op zijn tekortkomingen. Het korte geheugen is immers aangetast. Stel je echter de vraag ’Was het eten lekker’, dan zul je verrast worden door het antwoord. Want het goede nieuws van dementie is dat het gevoelsleven sterker wordt. Daar kun je ook je voordeel mee doen.’’

Natuurlijk blijft het maatwerk. ,,De ontwikkeling van de ziekte is bij niemand dezelfde. Dus kan ik ook geen spoorboekje aanleveren. Waar het om gaat is dat we dingen moeten durven uit te proberen. Ik zei al dat we ze een vaste wandelroute kunnen aanleren maar dat geldt natuurlijk ook voor dagelijkse handelingen die op de achtergrond zijn geraakt zoals een kopje koffie zetten of een boterham smeren. We kunnen ons lerend vermogen niet uitzetten. Hoe ernstig de achteruitgang ook is.’’

Schrijf mee aan ’Ik heb dementie’

In een lotgenoot vind je al snel een bondgenoot. Dat is de gedachte achter het boek ’Ik heb dementie’ waaraan wordt gewerkt. Het bevat brieven van ’ervaren’ dementiepatiënten. Daar kun je als ’beginneling’ je voordeel mee doen. Ruud Dirkse is een van de twee samenstellers. Hij heeft al uiteenlopende brieven binnen van alzheimerpatiënten die hun persoonlijke verhaal graag delen en vertellen hoe zij dementie een plek in hun leven hebben weten te geven. ’Ik heb dementie’ wordt dus grotendeels geschreven door mensen met dementie zelf.

Er is nog plek voor een aantal brieven. Ruud: „Ken je iemand die op een mooie manier omgaat met zijn ziekte? Vraag dan of hij of zij ook een brief wil schrijven. Of schrijf de brief terwijl de ander dicteert. Zolang het maar wel een persoonlijke brief blijft, met het verhaal en de tips van de alzheimerpatiënt zelf.’’ Tot 21 februari kunnen brieven aangeleverd worden.

www.ikhebdementie.nl

www.opnieuwgeleerdoudgedaan.nl.