Over deze troost en pijnlijke, maar ook mooie herinneringen vertelt schrijver Adriaan van Dis (1946) openlijk in de documentaire die door jeugdvriend Hans van Marwijk, tevens geboren in Bergen, in juni zal worden afgerond. Dinsdagochtend begonnen de eerste opnames in Huize Glory.

Met enige nostalgie blikt de befaamde schrijver uit het raam van het landhuis aan de Elzenlaan, waarachter zich in de verte de duinen en de zee van het dorp uitstrekken. Troost vindt Van Dis, na ruim zestig jaar elders te hebben gewoond, nog steeds in het landschap van zijn geboortedorp.

,,Voor mij is het een dorp vol verhalen’’, vertelt hij. ,,Het is van mij. Ik koop bewust geen duinkaart. Ik wacht op de dag waarop de boswachter mij aanhoudt en dat ik dan zeg: ’maar meneer, dit is allemaal van mij’.’’

Palmboompjes

Van Dis werd geboren in een repatriantenhuis vlak achter de duinen dat zijn ouders in 1946 toegewezen kregen. Het was een huis doortrokken van oorlog. ,,Alles werd daar zo levendig gehouden’’, aldus Van Dis. ,,De herinneringen, de verhalen, de bewoners: allemaal mensen die met schade uit de oorlog waren gekomen.’’

Zo ook zijn getraumatiseerde vader, die het door de Britten getorpedeerde schip Junyo Maru overleefde. ,,Hij had al een zwak hart toen hij de oorlog inging en een nog zwakker hart toen hij eruit kwam. Een onschuldige overlever. Een man die zijn status had verloren maar tegelijkertijd heel trots was.’’

De vernedering zette zijn vader aan tot mishandeling. Als kind vond Van Dis het normaal om geslagen te worden. Als het hem teveel werd, vluchtte hij de duinen in. ,,Ik vond het geweldig om dat huis uit te lopen en dan achter de duinen uit te komen. Dan baande ik mij als een soort Robinson Crusoe door het schoongeblazen landschap. Ik had ook rubberen wandelschoenen met een palmboompje in de hak, en dan stampte ik mijn palmboompjes in het zand en dan was dat helemaal van mij.’’

Hij stampte dan richting zijn fictieve ’schaduwhuis’, waar vrede heerste. ,,Daar had ik een fantasie over: een schaduwhuis met schaduwbroers. Dat lag ergens in de duinen. Dat was het huis waar alles wat kapot was, ook weer heel viel.’’ Dat gebeurde volgens hem door de kracht van de wind. ,,Wind is een bordenwisser: hij veegt verhalen ook weer weg, schoon. Elke dag heb je een nieuw landschap.’’

In 1956 vertrok het gezin uit Bergen aan Zee voor een nieuwe start. ,,Ik heb altijd gezegd: in Bergen aan Zee woedde de oorlog tien jaar langer. Je zag het terug in het landschap, de bunkers, in de fundamenten van de afgebroken huizen die bloot kwamen als het waaide, de vluchtelingen en de Joden met kapotte families die hier leefden.’’

Kattenkwaad

Vervolgens woonde Van Dis onder andere in Amsterdam, Parijs, Zuid-Afrika en momenteel in de Achterhoek. Definitief terugkeren naar zijn geboortedorp valt hem te zwaar. ,,Ieder steentje hier brengt mij al terug naar een herinnering. Wonen in een landschap dat vol verhalen zit, is een groot gevaar. Het mooiste van Bergen aan Zee zit bovendien onder mijn schedelpan.’’

Daartoe behoren bijvoorbeeld de vrolijke jeugdavonturen, die hij met Hans van Marwijk beleefde. Met hier en daar wat kattenkwaad maakten ze het leven in het beschadigde dorp draaglijker. ,,Ieder jaar gingen we met een groep jongens luilakken, met blikjes achter de bagagedrager en kleppers bij het wiel. Daar werden we heel opgewonden van, zo vroeg opstaan en mensen uit bed treiteren.’’

Perspectief

In de documentaire gaan de twee vrienden terug naar het Bergen aan Zee van vlak na de oorlog door het ophalen van herinneringen op locatie. Ze bezoeken bijvoorbeeld het ouderlijk huis van Van Dis, voor hem een plek waar veel leed ligt. Dat maakt het een persoonlijke beleving, misschien zelfs een emotionele, maar de schrijver staat overal voor open. ,,Ik ga heus niet in tranen uitbarsten, maar soms schrik je wel van het perspectief. Als kind beleef je de wereld heel anders. Als je daar nu op terugkijkt, kan dat ontregelend zijn.’’