Eerst even een lesje schaatsgeschiedenis: Edammer Coen de Koning (geboren in 1879) was een legende op de ijzers, zo'n honderd jaar geleden. Door niet te roken, niet te drinken en elke dag trouw twee uur te trainen, groeide hij uit tot een sportheld op de fiets én op het ijs. In 1905 werd hij al wereldkampioen schaatsen, in 1912 en 1917 schreef hij ook nog eens de Elfstedentocht op zijn naam.

Mooie anekdote: zijn achtervolger Jan Ferwerda beweerde na de tocht van 1912 dat de Edammer zich tijdens de strijd op een verlaten stuk stiekem door een handlanger zou hebben laten trekken. De beschuldiging maakte De Koning zó kwaad dat hij het Ferwerda nooit vergaf. Toen de Edammer zich vijf jaar later midden in de Elfstedenroes weer in Leeuwarden meldde, beweerde hij dat hij er toevallig in de buurt was en niet mee zou schaatsen. Tot hij hoorde dat zijn vijand Ferwerda weer meedeed. Terstond meldde De Koning zich toen tóch bij de start om die dag alle concurrentie te verpletteren: hij liet Ferwerda zelfs bijna twee uur achter zich.

Ook Edammer Cor Jongert schreef Elfstedentochthistorie. Samen met vier andere koplopers sprak hij tijdens de tocht van 1940 bij Dokkum af dat ze met zijn vijven tegelijk over de eindstreep zouden gaan. Het leverde hem een gedeelde eerste plaats op en maakte 'het pact van Dokkum' tot een begrip.

Dit even als opwarmertje, voor je de wandelschoenen aantrekt. Zodat je weet dat er met Edammers niet te spotten valt, als ze de ijzers onderbinden.

ZeekapiteinWe beginnen onze voettocht op het parkeerpleintje aan de Baanstraat. Over de brug rechtsaf langs de Nieuwe Haven, tot het einde. Snuif even de frisse lucht op die verderop van het water komt en koester de mogelijke tegenwind, want juist die maakte de Edammer schaatsers sterk.

Dan linksom en meteen weer links langs de Voorhaven terug naar de Dam. Daar heb je het monumentale raadhuis en het Edams Museum. Trekpleister hier is de drijvende kelder: een gemetselde bak die op het grondwater drijft. Deze aanpak was een handigheidje om de kelder te laten meebewegen met het wisselende waterpeil van 500 jaar geleden. Het verhaal gaat dat een oude zeekapitein de kelder liet aanleggen uit heimwee naar de woelige baren: zó had hij de golven toch binnen voetbereik. Via de Breestraat en de Grote Kerkstraat naar de Grote Kerk, de trots van Edam. Het eerste godshuis dat hier stond verbrandde in 1602, waarna de Edammers de mouwen opstroopten en een nieuwe kerk bouwden. Het was weliswaar een klus van 24 jaar, maar toen stond er ook een gebouw waar je u tegen zegt. En dat vertelt weer veel over het doorzettingsvermogen van Edammers en hun geloof in eigen kunnen.

WaterrijkTerug langs het Nieuwvaartje en de Breestraat en verder over de Voorhaven. Stop even op de tweede brug en laat het doorkijkje op je inwerken: hier zie je de Pietersbrug en de Jansburg en besef je hoe waterrijk het stadje is, wat weer veel zegt over de kansen voor Edamse schaatsers om te trainen, bij vorst.

Op weg terug naar de Dam valt op dat er bij veel huizen aanplakbiljetten hangen. Aankondigingen van concerten, lezingen en acties. Stuk voor stuk zijn het signalen van betrokkenheid die vertellen dat ze hier wat doen om leven in de brouwerij te krijgen. De posters laten zien dat Edammers elkaars supporters zijn bij de weg vooruit. En ook dat is eigenlijk weer de springplank naar schaatssucces.

Amsterdammers noemen Edam wel eens smalend een 'MiniatuurMokum'. Met grachten, monumentale gevels, een Dam en een Spui lijkt Edam misschien op een kleine versie van de hoofdstad.

Edammers weten allang wat ze te doen staat, als zo'n 020'er wat neerbuigend over hun stadje praat: gewoon over Elstedentochten van vroeger beginnen. Dan rij je die praatjesmakers van de andere kant van het IJ meteen het wak in.

Jan Vriend

Lengte: 5 kilometer (een uur lopen).Start: parkeerterrein Hoogstraat, Edam. Parkeerschijf verplicht.Horeca: volop.Honden: aan de lijn