Ik was bij een weekendje Den Bosch getroffen door de architectonische schoonheid van de kathedraal, maar vooral door het feit dat de hele constructie draait om de bogen. Je zou denken, als je een grote kerk wilt bouwen begin je met stevige dikke muren, want je moet een heel eind de lucht in en het dak moet voldoende steun vinden.

Maar zo niet bij de St. Jan. De constructie is gemaakt van bogen. De muren heb je helemaal niet nodig. Die zijn er als het ware ingezet om de zaak op te vullen.

Waar deed me dat ook al weer aan denken? Juist: aan de San Marco-kathedraal van Venetië. Onder biologen is die kathedraal wereldberoemd vanwege een artikel van de Amerikanen Stephen J. Gould en Richard Lewontin uit 1979. De oplettende lezer van deze columns moet dat bekend in de oren klinken, want ik heb er op deze plaats, vijf jaar geleden, ook al eens over geschreven. Toen was ik in de Mezquita, de beroemde moskee van Cordoba, die bekend staat om de 850 pilaren die per twee een dubbele boog hebben waarmee het dak gedragen wordt.

Gould en Lewontin wezen op de zwikken, de driehoekige ruimtes tussen het uiteinde van twee bogen en de rand van de koepel.

Die zwikken dienen geen bouwkundig doel; het zijn eigenlijk loze ruimtes die opgevuld zijn met cement. Maar in de San Marco-kathedraal zijn ze uitbundig versierd met fresco’s en voorstellingen die vanuit de muur in de lucht lijken te springen.

Gould en Lewontin leggen een verband met de evolutietheorie. Net als de zwikken van de San Marco, zeggen zij, zijn veel evolutionaire verschijnselen op te vatten als versieringen, dingen die geen nut hebben, maar een bijproduct zijn van het bouwplan. In de evolutie moet je niet altijd overal een nut of aanpassing in zien, is de les.

Dit ging door me heen toen ik in de St. Jan stond. Maar nog mooier: de hele St. Jan is een voorbeeld van dit principe! Alles behalve de bogen is versiering: wel mooi maar zonder nut. Je hoeft niet naar Venetië of naar Cordoba, je kunt gewoon naar Den Bosch om de evolutionaire les Van Gould en Lewontin te begrijpen.