Het inkijkje in hoe een gemeentelijke overheid tegen de rol van de pers aankijkt, jaagt de journalistenvakbond, een mediarechtexpert en de hoofdredacteur van deze krant schrik aan. Het wantrouwen dat eruit spreekt is ontluisterend en schadelijk, vinden zij.

Kwetsbare personen onderbrengen, is in de samenleving een delicaat onderwerp. Bijvoorbeeld als dat in ’skaeve huse’ gebeurt, twee containerwoningen langs een dijk in Rijnsaterwoude, gemeente Kaag en Braassem, die woningbouwcorporatie Woondiensten Aarwoude en zorgverlener De Binnenvest willen plaatsen. De gemeente schreef een communicatieplan waarin stap voor stap staat wat op welke wijze door wie naar buiten wordt gebracht.

Op zich niets mee aan de hand. En de procedure om de ’skaeve huse’, Deens voor ’scheve huizen’ op hun plek te krijgen verloopt ook volgens plan. Omwonenden worden conform het tijdpad op de hoogte gesteld en de pers woont die digitale sessie bij en bericht erover hoe de bewoners van de Kalmoeslaan de komst van de containerwoningen later dit jaar, op de plek van een voormalige rioolwaterzuivering in hun dorp, tegemoet zien. Ze hebben zorgen en vragen en daarover schrijft de krant.

Maar dan verschijnt op de website van de gemeente afgelopen week opeens dat ’communicatieplan’ en geven de communicatie-experts van de gemeente er onverhuld en onomwonden blijk van, specifieke opvattingen te hebben over de rol van de media in de democratische rechtsstaat. En dat is niet die van onafhankelijke verslaggever die de macht en democratische processen controleert. Media zijn een risico en ’strategisch uitgangspunt’ nummer 1 is: ’Zo min mogelijk communiceren’ en ’we vermijden de media’. Want: ’De pers is altijd op zoek naar sensatie. De pers probeert de locatie vroegtijdig te achterhalen en partijen tegen elkaar uit te spelen’.

Monddood

De pers moet monddood gemaakt. Want, zo staat verderop in het document: ’We willen natuurlijk dat de pers hierover niet gaat publiceren, want dan wordt het een sensatieverhaal dat omwonenden en het project geen goed doet’. Als de gemeente ontdekt het document te hebben geopenbaard dat vertrouwelijk had moeten blijven, wordt het schielijk van de gemeentelijke site gehaald.

Lees ook: Het is een schadelijke trend als de overheid doelbewust het wantrouwen in de media voedt | commentaar

„Misschien moeten we het positief uitleggen dat men zich schuldig voelde”, reageert de Leidse emeritus-hoogleraar mediarecht Wouter Hins. Dat de gemeente de media gelijkstelt met sensatiepers geeft volgens hem ’blijk van een enorm wantrouwen in de pers’. Dat evenzeer kan opsteken als het om opvangcentra van asielzoekers gaat, militaire oefenterreinen ’of bouwen van een kerncentrale ergens in een provincie in Nederland’. „Zo werkt de democratie natuurlijk niet, dat je ergens een grote deken overheen gooit en dat alles verborgen moet blijven. Want anders gaan mensen erover discussiëren en komen er sensationele argumenten naar voren.”

Buitenspel

Afkeur is er ook van de kant van de Nederlandse Vereniging van Journalisten. Secretaris Thomas Bruning: „Dit communicatieplan is op flagrante wijze in strijd met de opdracht die elke gemeente in onze ogen heeft, namelijk om zoveel mogelijk openbaar en controleerbaar haar beleid uit te voeren. Juist bij dit soort gevoelige besluiten, die de burgers direct raken, is het van groot belang dat de journalistiek zijn werk kan doen en dat alle burgers toegang krijgen tot relevante informatie. En dat er dus geen strategie wordt gevolgd om de pers buitenspel te zetten.”

Het communicatieplan toont op ontluisterende wijze aan dat Kaag en Braassem ’actief zoekt naar manieren om de pers en haar eigen burgers te manipuleren’, aldus Bruning. „Het is werkelijk alarmerend als er zo met democratische verantwoordelijkheden wordt omgegaan op lokaal niveau.”

Hoofdredacteur Corine de Vries van deze krant schrikt van de inhoud van het officiële communicatieplan van Kaag en Braassem. „Het wantrouwen tegen de media spat ervan af. Wij zijn helemaal niet ’altijd uit op sensatie’, zoals in dit document gesuggereerd wordt. Wij checken het nieuws, halen reacties op uit de samenleving en maken altijd ruimte voor hoor- en wederhoor. Bij een gevoelig bericht zoals over de komst van skaeve huse, zullen wij ook altijd uitleggen wat de dilemma’s zijn en wat de gemeente doet om hieraan tegemoet te komen. Deze geforceerde geheimhouding door de gemeente zal het vertrouwen van de samenleving zeker niet vergroten, maar eerder schaden.”

Zorgverlener De Binnenvest zegt niet bij het gemeentelijke communicatieplan betrokken te zijn geweest, noch de inhoud ervan te kennen. Dat laatste geldt niet voor gemeenteraadsleden. Anja de Rijk (CDA) gaat het aankaarten in het presidium maandag, als de fractievoorzitters in beslotenheid bijeen zijn. ,,Ik wil de vrijheid houden er met journalisten over te spreken. Het onderwerp maakt de sensatie, niet de pers.’’ Nick van Egmond (D66) laat zich ook niet voorschrijven hoe hij communiceert: ,,De aantijgingen jegens de media laat ik dan ook volledig voor rekening van de gemeentelijke organisatie.’’ Ruud van der Star (Pro Kaag en Braassem): ,,Het onderwerp vereist zorgvuldig te werk gaan, maar waar het externe communicatie betreft slaat het stuk de plank totaal mis.’’ Verantwoordelijk wethouder Petra van der Wereld kan pas maandag reageren.